Η διαχείριση του οργανικού κλάσματος των στερεών αστικών αποβλήτων στην Περιφέρεια Πελοποννήσου: Εμπειρίες από μονάδες κομποστοποίησης στη Γερμανία
Του Βασίλη Γιόκαρη, Φυσικού, Μηχανικού, Σύμβουλου έργων ΑΠΕ, και υποψήφιου Δήμαρχου Τρίπολης με την “Μαντινειακή Συμπολιτεία”: http://mantiniakisimpolitia.blogspot.com/
(Η φωτογραφία είναι από τη διαμαρτυρία της “Κοινωνικής Πρωτοβουλίας Τεγεατών” με εναπόθεση ανακυκλώσιμων υλικών μπροστά στο δημαρχείο Τεγέας, τον Φεβρουάριο 2008)
1. Εισαγωγή
Εδώ και 30 – 40 χρόνια, τα οργανικά οικιακά απορρίμματα οδηγούνται πλέον, και στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, στον κάδο συλλογής και αποκομιδής σύμμεικτων απορριμμάτων και από εκεί, παράνομα, στις χωματερές, στις ρεματιές, στις χαράδρες ή και οπουδήποτε αλλού στο φυσικό περιβάλλον. Kάνοντας κομποστοποίηση, μπορούμε να μειώσουμε το σύνολο των οικιακών αποβλήτων μας κατά 40% περίπου.
Μέση ποιοτική σύσταση των αστικών αποβλήτων στην Ελλάδα με βάση τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (2003).
2. Δεδομένα για την Περιφέρεια Πελοποννήσου
Σύμφωνα με τα στοιχεία της απογραφής του 2001, ο πληθυσμός της Περιφέρειας Πελοποννήσου ανέρχονταν τότε σε 640.000 κατοίκους. Η έκτασή της είναι 15.500 km2. Ο αστικός και ημιαστικός πληθυσμός ανέρχονταν περίπου σε 280.000 κατοίκους και αυτός της υπαίθρου περίπου σε 360.000 κατοίκους. Με τις τάσεις αστικοποίησης να διατηρούνται, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο αστικός και ημιαστικός πληθυσμός της Περιφέρειας Πελοποννήσου ανέρχεται σήμερα ποσοστιαία σε 320.000 κατοίκους, ήτοι στο 50% ή και παραπάνω του συνολικού πληθυσμού της.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο μισός πληθυσμός της Περιφέρειας Πελοποννήσου κατοικεί στην ύπαιθρο, επομένως έχει στη διάθεσή του οικιακό κήπο ή χωράφια ιδιοκτησίας του. Από το άλλο μισό του πληθυσμού, που κατοικεί στις πόλεις και στις κωμοπόλεις, μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι τουλάχιστον το 1/3 ( δηλ. περί τους 100.000 κατοίκους ) διαθέτει κήπο στην αστική κατοικία του ή έχει συχνή πρόσβαση σε κήπο ή χωράφι ιδιοκτησίας του στο γειτονικό χωριό από το οποίο κατάγεται. Επομένως, περί τους 220.000 κατοίκους των πόλεων και των κωμοπόλεων της Περιφέρειας Πελοποννήσου δεν διαθέτουν καμία δυνατότητα διάθεσης του οργανικού κλάσματος των οικιακών απορριμμάτων τους για λιπασματοποίηση ή κομποστοποίηση σε δικό τους χώρο.
Λαμβανομένου υπόψη ότι κάθε πολίτης δημιουργεί σήμερα στην Ελλάδα κατά μέσον όρο 0,4 tn στερεά αστικά απόβλητα ετησίως και ότι το 40% από αυτά είναι κομποστοποιήσιμα, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι κάθε πολίτης δημιουργεί κάθε χρόνο 160 kg=0,16 tn κομποστοποιήσιμα στερεά απόβλητα.
3. Οι μέθοδοι για τη διαχείριση του οργανικού κλάσματος των στερεών αστικών αποβλήτων:
Απόλυτη προτεραιότητα σε μεθόδους Κομποστοποίησης/Λιπασματοποίησης έναντι μεθόδων ενεργειακής αξιοποίησης με καύση ή αναερόβια ζύμωση κ.λ.π.
Για τη διατήρηση της γονιμότητας των εδαφών, τα οργανικά αστικά υπολείμματα θα πρεέπει να μετατρέπονται σε κομπόστ και να επιστρέφουν στη γη από όπου ξεκίνησαν, παρά να χρησιμοποιούνται για την ενεργειακή αξιοποίησή τους.
3.1. Λιπασματοποίηση/Κομποστοποίηση στον οικιακό κήπο ή στο χωράφι του νοικοκυριού
Πρόκειται για την απλούστερη λύση διάθεσης του οργανικού κλάσματος των οικιακών απορριμμάτων.
Η λύση αυτή δεν κοστίζει τίποτε για τους 420.000 κατοίκους της Περιφέρειας Πελοποννήσου, οι οποίοι διαθέτουν κήπο ή χωράφι ιδιοκτησίας τους ( βλ. παραπάνω, ενότητα 2).
3.2. Οικιακή Κομποστοποίηση με κάδους κομποστοποίησης
Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται ειδικοί κάδοι – κομποστοποιητές. Οι κάδοι αυτοί μπορούν να τοποθετούνται στις κατοικίες, στις πολυκατοικίες και στα μπαλκόνια για τη μετατροπή σε κομπόστ του 75% των οργανικών καθώς και των κλαδεμάτων των νοικοκυριών. Σύμφωνα με τον Φ. Κυρκίτσο, πρόεδρο της Οικολογικής Εταιρείας Ανακύκλωσης (Κομποστοποίηση και Διαχείριση Απορριμμάτων,
σελ. 24, Ημερίδες για την Κομποστοποίηση στους δήμους Καβάλας και Αλεξανδρούπολης, 22-23 / 2 / 2009 ), για έναν ΟΤΑ των 50.000 κατοίκων, εκτιμάται ότι κατά την 1η πενταετία σχεδιασμού, εφαρμογής και λειτουργίας ενός συναφούς προγράμματος, αυτό θα έχει :
* Συνολικό κόστος της 5ετούς εφαρμογής : 1.750.000 €
* Μέσο ετήσιο κόστος : 350.000 € / έτος.
Για την ένταξη σε ένα πρόγραμμα οικιακής κομποστοποίησης με κάδους κομποστοποίησης, των 220.000 κατοίκων της Περιφέρειας Πελοποννήσου, οι οποίοι δεν διαθέτουν δικό τους κήπο ή χωράφι, το μέσο ετήσιο κόστος θα είναι αντίστοιχα : 1.540.000 € / έτος. Το κομποστοποιήσιμο οργανικό φορτίο που παράγεται από αυτόν τον πληθυσμό ανέρχεται σε 35.200 tn/ έτος. Επομένως, το κόστος κομποστοποίησης με κάδους κομποστοποίησης θα ανέρχεται περίπου σε 44 €/ tn εισαγόμενου οργανικού κλάσματος.
3.3. Κομποστοποίηση σε μικρές μονάδες κομποστοποίησης
Πρόκειται για μικρές σχετικά μονάδες (δυναμικότητας επεξεργασίας κατ΄έτος 1.000 tn – 10.000 tn κομποστοποιήσιμης πρώτης ύλης), οι οποίες μετατρέπουν σε κομπόστ τα οργανικά των αστικών και δημοτικών απορριμμάτων καθώς και τα υπολείμματα φυτικής παραγωγής. Πληθώρα τέτοιων μονάδων λειτουργούν ήδη με μεγάλη αποτελεσματικότητα ως προς την ποιότητα του παραγόμενου κομπόστ αλλά και ως προς την οικονομική βιωσιμότητά τους σε αρκετές ήδη χώρες της Ευρώπης ( βλ. και παρακάτω, ενότητα 4)
Το λειτουργικό κόστος των εν λόγω μονάδων (συμπεριλαμβανομένου του κόστους απόσβεσης της επένδυσης) ανέρχεται σε 50 – 60 €/ tn εισαγόμενου οργανικού κλάσματος.
3.4. Κομποστοποίηση σε μεγάλες μονάδες κομποστοποίησης
Μεγάλες μονάδες κομποστοποίησης μπορούν να επεξεργάζονται δεκάδες ή ακόμη και εκατοντάδες χιλιάδες τόνους οργανικών απορριμμάτων κατ΄έτος, με στόχο την παραγωγή κομπόστ, ή και βιοαερίου για παραγωγή ενέργειας. Πρόκειται για επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου, με μοναδιαίο επενδυτικό συν λειτουργικό κόστος σαφώς μεγαλύτερο από εκείνο των μικρών μονάδων (Βλ. σχετικά: α. Στο «Ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων στην Αττική», ενότητα Ε : Δημιουργία 3 μεγάλων μονάδων κομποστοποίησης, σελ. 4-5, Ιανουάριος 2010, των ΜΚΟ: Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Μεσόγειος SOS, Greenpeace, WWF και β. παρακάτω, ενότητα 4).
4. Οι μονάδες κομποστοποίησης στην επαρχία Ντάρμσταντ – Ντίμπουργκ (Landkreis Darmstadt – Dieburg): Μικρές, Αποκεντρωμένες μονάδες, τις οποίες λειτουργεί η διαδημοτική επιχείρηση “DA-DI-Werk”.
Τον περασμένο Μάρτιο ο υπογράφων επισκέφθηκε 3 μονάδες κομποστοποίησης οργανικών αστικών απορριμμάτων στην επαρχία Darmstadt – Dieburg περί την πόλη Ντάρμσταντ (κοντά στην Φραγκφούρτη) της Γερμανίας. Πρόκειται για 3 από τις 5 παρόμοιες μονάδες ( βλ. φωτογραφικό υλικό), τις οποίες έχει κατασκευάσει και λειτουργεί Διαδημοτική Επιχείρηση (επονομαζόμενη “Da-Di-Werk”) που απασχολεί περί τους 50 εργαζόμενους ! Οι εν λόγω μονάδες δημιουργήθηκαν σταδιακά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 1990. Εξυπηρετούν τις ανάγκες 23 ΟΤΑ περί το Ντάρμσταντ, συνολικού πληθυσμού περί τους 290.000 κατοίκους και συνολικής έκτασης 660 km2. Ο πληθυσμός κάθε ενός από τους εν λόγω δήμους κυμαίνεται από 2.500 έως 25.000 κάτοικοι. Οι μονάδες κομποστοποίησης ευρίσκονται σε αποστάσεις περί τα 1000 μέτρα τουλάχιστον η κάθε μία. Μυρωδιές : ανεπαίσθητες ! Δέχονται τα οργανικά απορρίμματα των νοικοκυριών καθώς επίσης και τα κλαδέματά τους όπως επίσης και εκείνα των ΟΤΑ, επιπλέον δε και τα οργανικά υπολείμματα της αγροτικής παραγωγής της περιοχής. Τα προїόντα που παράγουν (κομπόστ/εδαφοβελτιωτικά ) πωλούνται στους κατοίκους και κυρίως σε αγρότες της περιοχής (σπαραγγοπαραγωγούς) ως λίπασμα! Τα παραγόμενα κομπόστ ελέγχονται τακτικά για την ποιότητά τους από ανεξάρτητο φορέα.
Θεμελιώδη συνιστώσα των δραστηριοτήτων της επιχείρησης αποτελεί η συνεχής και ουσιαστική ενημέρωση και επαφή με τους κατοίκους, ώστε να χορηγούν καθαρά και κατηγοριοποιημένα οργανικά υλικά.
Ποιά είναι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα και τα πλεονεκτήματα αυτών των μονάδων :
Πρόκειται για μικρές σχετικά μονάδες, με τη δυναμικότητα των 4 να κυμαίνεται μεταξύ 6.500 tn/ έτος και 7.500 tn/ έτος η κάθε μία, και μόνον η 5η έχει μία δυναμικότητα 17.000 tn κομποστοποιήσιμου οργανικού υλικού/έτος. Συνολικά επεξεργάζονται περίπου 45.000 tn εισαγόμενου υλικού/έτος και παράγουν περίπου 35 000 tn κομπόστ/έτος.
Οι 5 συγκεκριμένες μονάδες λειτουργούν σε συνεργασία μεταξύ τους στα πλαίσια ενός αποκεντρωμένου συστήματος κομποστοποίησης. Αυτό έχει το πλεονέκτημα, οι κινητές μηχανές, όπως θραυστήρας, κόσκινο και αναμεικτήρας, να μπορούν να χρησιμοποιούνται σε κάθε μονάδα, έτσι ώστε να λειτουργούν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα καθημερινά και επομένως οικονομικά. Οι μικρές μονάδες μπορούν να λειτουργούν οικονομικά με λίγα τεχνικά μέσα. Όσο λιγότερα τεχνικά μέσα χρησιμοποιεί κανείς, τόσο λιγότερο ευπρόσβλητη σε ζημιές είναι η μονάδα. Για μεγάλες μονάδες (μεγαλύτερες των 10.000 τόννων εισαγόμενου ετησίως βιοαποδομήσιμου υλικού) απαιτείται η χρήση περισσότερων τεχνικών μέσων, πράγμα που αυξάνει και τα κόστη. Επιπλέον, οι μεγάλες μονάδες χρειάζονται συχνότερη συντήρηση ενώ παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα δυσοσμιών, άρα και αποδοχής από τους κατοίκους των γειτονικών οικισμών.
Το πλεονέκτημα των μικρών μονάδων είναι ότι, σ΄αυτές διανύει κανείς μικρότερες διαδρομές κατά τη συλλογή και τη μεταφορά των βιοαποδομήσιμων απορριμμάτων. Επιπλέον, το παραγόμενο σ΄αυτές κομπόστ μπορεί να διατίθεται τοπικά.
Στις εν λόγω μονάδες, η έκταση της κάθε μίας ξεχωριστής μονάδας κομποστοποίησης κυμαίνεται από 2 – 4 στρέμματα περίπου, ενώ συμπεριλαμβανομένων και των λοιπών εγκαταστάσεων (χώροι αποθήκευσης προїόντων, γραφεία κ.λπ.) και του προαύλιου χώρου ανέρχεται περίπου στα 5 – 10 στρέμματα.
5. Διαχείριση του οργανικού κλάσματος των αστικών στερεών αποβλήτων Πελοποννήσου : Λιπασματοποίηση/Κομποστοποίηση
Για τα 2/3 περίπου του πληθυσμού (δηλ. για τους 420.000 κατοίκους) η λύση είναι αδιαμφισβήτητα η λιπασματοποίηση/κομποστοποίηση σε ιδιόκτητους κήπους ή χωράφια (βλ. ενότητα 3.1).
Για το υπόλοιπο 1/3 περίπου του πληθυσμού (δηλ. για τους 220.000 κατοίκους, που δεν διαθέτουν ιδιόκτητο κήπο ή χωράφι) η επιλογή μεθόδου κομποστοποίησης οφείλει να γίνει μεταξύ των λύσεων 3.2 και 3.3 ως ανωτέρω, δηλ. μεταξύ της οικιακής κομποστοποίησης με τους ειδικούς κάδους ή αντίστοιχα με μικρές μονάδες κομποστοποίησης, σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιάς τεχνικοοικονομικής μελέτης. Για να υλοποιηθεί ένα Σχέδιο Λιπασματοποίησης/Κομποστοποίησης του οργανικού κλάσματος των στερεών αστικών απορριμμάτων στην Περιφέρεια Πελοποννήσου σύμφωνα με την παραπάνω, βασικά προαπαιτούμενα είναι τα εξής :
*
Ενσωμάτωση της επιλογής “Λιπασματοποίηση/Κομποστοποίηση” του οργανικού κλάσματος των στερεών αστικών αποβλήτων στις βασικές αρχές σχεδιασμού του υπό διαμόρφωση νέου Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) καθώς επίσης και συγκεκριμένων συναφών δράσεων, μέτρων και έργων σε αυτό
*
Διαλογή των Οργανικών στερεών Αποβλήτων στην Πηγή, επομένως η τοποθέτηση για το σκοπό αυτό ξεχωριστού κάδου για τη συλλογή του οργανικού κλάσματος
*
Διαρκής συστηματική ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των δημοτών από τους ΟΤΑ, την Περιφέρεια Πελοποννήσου και το αρμόδιο Υπουργείο ΠΕΚΑ για όλα τα συναφή ζητήματα
*
Άμεση εφαρμογή της αρχής “Ο Ρυπαίνων Πληρώνει”. Απαιτείται δηλ. άμεσα ο νομοθετικός επανακαθορισμός των τελών αποκομιδής απορριμμάτων σύμφωνα με το βάρος των παραγόμενων από το κάθε δημότη και το κάθε νοικοκυριό σκουπιδιών, και όχι πλέον ανάλογα με την επιφάνεια της κατοικίας του όπως δυστυχώς εξακολουθεί να ισχύει επί σειρά δεκαετιών και μέχρι σήμερα στη χώρα μας !
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου