ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Οργάνωση Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε βιώσιμους συνεκτικούς και αποτελεσματικούς οργανισμούς. «Η Αρκαδία»

Μαρίνος Μπερέτσος – Δασολόγος, Περιβαλλοντολόγος Σύμβουλος Τοπικής Ανάπτυξης

Εισαγωγή

Με το σημείωμά μου αυτό, θέλω δημόσια να διατυπώσω τις σκέψεις μου σχετικά με το παραπάνω θέμα, το οποίο εκ των πραγμάτων γίνεται θέμα επικαιρότητας μετά τις Προγραμματικές δηλώσεις της Κυβέρνησης.

Σκοπός μου δεν είναι άλλος πέραν της ανάγκης δημόσιας παρουσίασης των σκέψεών μου ως πολίτη αφενός, αλλά και ως εργαζόμενου από την άλλη στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – Αναπτυξιακές Εταιρείες τα τελευταία 12 χρόνια.

Έχοντας ασχοληθεί επαγγελματικά στο χώρο των Αναπτυξιακών Εταιρειών και έχοντας διοχετεύσει την όποια διάθεση πρωτοβουλιών και συμμετοχής μέσα από την δουλειά μου, πιστεύω βαθύτατα στον θεσμό ως έναν «άλλο» πόλο εξουσίας, πέραν του Κεντρικού Κράτους που λειτουργεί κοντά στον πολίτη υπηρετώντας τις ανάγκες του – στην περίπτωση δε των ορεινών και απομακρυσμένων περιοχών ως μοναδικού θεσμού εκπροσωπώντας τις συλλογική οργάνωση των σύγχρονων κοινωνιών.

Πέραν των αδυναμιών και προβλημάτων που καλείται να αντιμετωπίσει ο θεσμός, αποτελεί την πλησιέστερα στον πολίτη μονάδα συλλογικής οργάνωσης, διοικητικής λειτουργίας και άρα «θεσμικής ενσωμάτωσης»της κοινωνίας.

Τι μπορεί και τι δεν κάνει η Αυτοδιοίκηση

Όπου η Αυτοδιοίκηση ανάπνευσε πέραν του ασφυκτικού πολιτικού και οικονομικού εναγκαλισμού του Κεντρικού Κράτους, οι τοπικές κοινωνίες έκαναν «μικρά θαύματα» προσεγγίζοντας αποτελεσματικά ζητήματα τοπικής οικονομίας και κοινωνικής συνοχής.

Εκατοντάδες τα παραδείγματα «καλών πρακτικών» για την αντιμετώπιση μιας σειράς προβλημάτων, όπου δυναμικές κοινωνίες ανάδειξαν φωτισμένες τοπικές ηγεσίες οι οποίες με συμμετοχή, δημοκρατία, γνώση και όραμα, άλλαξαν την προοπτική τοπικών κοινωνιών.

Εκατοντάδες όμως και πολύ περισσότερα και τα παραδείγματα κακοδιαχείρισης, απραξίας αναπαραγωγής στον χειρότερο βαθμό των αδυναμιών του Κεντρικού Κράτους με κυρίαρχα τα φαινόμενα παραγοντισμού, της μικροπολιτικής, της γραφειοκρατίας, της διαφθοράς και εν τέλει της αναποτελεσματικότητας και της ανυποληψίας του θεσμού στα μάτια των πολιτών.

Δήμαρχοι στο έλεος μιας ανελέητης γραφειοκρατίας και «κρατικού αυταρχισμού» να περιφέρονται από Υπουργικά σε βουλευτικά γραφεία για αναζήτηση «πόρων» ως «χάρη» και «διαμεσολάβηση» και όχι ως διαχείριση θεσμοθετημένων και τεχνικά τεκμηριωμένων βιώσιμων επενδύσεων που υπηρετούν την τοπική κοινωνία. Πόροι που στη συνέχεια θα διαχειριστούν με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο εκταμιεύθηκαν, με αδιαφάνεια, αναποτελεσματικότητα και μικροπολιτική. Δημαρχοκεντρικό σύστημα διοίκησης και διαχείρισης σε ένα κλίμα διάλυσης υπηρεσιών, διαδικασιών που στην καλύτερη περίπτωση οδηγεί και τις φιλόδοξες τοπικές ηγεσίες στην πλήρη ενσωμάτωση. Δεν μπορεί να είναι το όραμα μιας κυβέρνησης που εξαγγέλλει βαθιές τομές μια τέτοια εικόνα στην αυτοδιοίκηση οτι και αν υποστηρίζουν ότι «κομίζουν» όλα αυτά στο όποιο κόμμα.

Όλα αυτά τα χρόνια μέσα από την εμπειρία μου δεν έχω ακόμη απαντήσει στην εξής απορία.

Όταν το κόμμα εξουσίας δια των κυβερνητικών θέσεων – Υπουργεία, Γενικές Γραμματείες, κ.λπ., δείχνει «εύνοια» στους «δικούς τους» κάθε φορά Δημάρχους σε σχέση με τα έργα που χρηματοδοτούνται, κ.λπ., γιατί τελικά πάντα χάνει τις εκλογές το κόμμα αυτό.

Πού είναι όλοι αυτοί όλοι αυτοί οι ευνοούμενοι για τους οποίους και χρόνος διατέθηκε και πόροι δόθηκαν και παραβίαση αρχών ισονομίας, διαφάνειας, αντικειμενικότητας, αξιοκρατίας κ.λπ. έγινε για χάρη τους για να ανταποδώσουν την «εύνοια».

Μήπως αυτές οι λογικές πετυχαίνουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα, διότι η κοινωνία παρακολουθώντας και τελικά αυτή κρίνοντας έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από τους διαμεσολαβητές της.

Συμπέρασμα : Τοπική Αυτοδιοίκηση ισχυρή, αξιόπιστη, αποτελεσματική, ανεξάρτητη από το Κράτος και τα κόμματα.

Ενόψει της δημόσιας συζήτησης για τον αποκαλούμενο «Καποδίστρια ΙΙ», κατά την άποψή μου, θα αναπτυχθούν δεκάδες θεωρίες θα βρει έξαρση ο τοπικισμός και οργισμένες τοπικές κοινωνίες οι οποίες για ιστορικοκοινωνικούς και πολλούς άλλους λόγους θα διατρανώσουν ότι πρέπει να μείνουν Δήμοι.

Ο ρόλος της κωμόπολης

Κατά την άποψή μου η συνεκτικότητα, βιωσιμότητα και αποτελεσματικότητα των νέων Ο.Τ.Α. δεν μπορεί να είναι άλλη από αυτή που η ίδια η ζωή με κοινωνικά, οικονομικά, πληθυσμιακά και λειτουργικά κριτήρια έχει προσδιορίσει.

Πέραν του αστικού κέντρου της Τρίπολης και μιας περιαστικής ζώνης γύρω από αυτό που αποτελεί ενότητα και κέντρο, δεν μπορεί να είναι άλλες από τις κωμοπόλεις που εκπληρώνουν ταυτόχρονα ανάγκες οικονομικές, εμπορικές, εκπαιδευτικές, υγείας, αναψυχής κ.λπ. δηλαδή ανάγκες σύγχρονης κοινωνίας.

Τι σημαίνει αυτό; Κέντρο μιας περιοχής που φιλοδοξεί να αποτελέσει έδρα νέου Ο.Τ.Α., είναι ο αστικός ή ημιαστικός οικισμός που εξυπηρετεί ημερήσιες λειτουργίες μιας ευρύτερης περιοχής στο μέγιστο βαθμό των σύγχρονων αναγκών του πολίτη.

Δηλαδή: Κέντρα υγείας, Εκπαιδευτικές βαθμίδες (Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο, Λύκειο), Τράπεζες, Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία, Λαϊκή αγορά, Εμπορικό Κέντρο, Υπηρεσίες (Γιατροί, Μηχανικοί, Δικηγόροι, Συμβολαιογράφοι, Λογιστές, Γεωπόνοι, κ.λπ.), πρακτορεία εφημερίδων, προπο, ακόμη και κομμωτήρια, φροντιστήρια, κ.λπ.

Με απλά λόγια, εκεί που ο κάτοικος μιας ευρύτερης περιοχής στα όρια του νομού κινείται για τις περισσότερες από τις παραπάνω ανάγκες του εκεί να είναι και η έδρα του Δήμου.

Στο ερώτημα ποιες κωμοπόλεις μπορούν να γίνουν έδρα Δήμου σήμερα στην Αρκαδία είναι το επόμενο ερώτημα για απάντηση για τις ανάγκες του σημειώματός μου.

Μικρές πόλεις για να ζωντανέψει η ύπαιθρος

Με βάση το παραπάνω σκεπτικό στον Νομό Αρκαδίας πέντε από τις κωμοπόλεις εκπληρούν τα παραπάνω κριτήρια και μπορούν να αποτελέσουν έδρα διευρυμένων Δήμων: Λεωνίδιο, Άστρος, Μεγαλόπολη, Δημητσάνα, Τρόπαια.

Θα μπορούσε να υποστηρίξει κάποιος και την Βυτίνα με όρους κεντρικότητας, ορεινότητας και προοπτικών οικονομικής ανάπτυξης αφού όμως βελτιωθούν οι κοινωνικές υποδομές και γενικότερα διευρυνθεί ο τομέας των υπηρεσιών που περιγράψαμε με τα παραπάνω κριτήρια και αφού η οικιστική εισβολή στο παραμαινάλιο τοπίο ελεγχθεί.

Από τα παραπάνω τεκμηριώνεται ότι η Μελέτη του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης της ΚΕΔΚΕ ως επιστημονική βάση για την διαβούλευση είναι τεκμηριωμένη

Μια τέτοια οργάνωση όχι μόνο δεν χρειάζεται τεράστιο κόστος, όπως υποστηρίζουν άλλες απόψεις, αλλά θα προκύψει και σημαντικό οικονομικό όφελος που θα πρέπει να επιστρέψει ως αναβάθμιση παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες. Η οικονομία πόρων συνίσταται στην μείωση του πολιτικού προσωπικού των οργανικών θέσεων των συνεργατών κλπ. αντίστοιχα, αυτοκινήτων, λειτουργικά κόστη κτιρίων, κ.λπ. Ταυτόχρονα όλοι οι παραπάνω νέοι Ο.Τ.Α. θα διαθέτουν Οικονομικές υπηρεσίες, Τεχνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες υδάτων και καθαριότητας κ.λ.π. ενώ το μεγαλύτερο μέρος των υπηρεσιών προς τους πολίτες θα μπορεί να γίνεται μέσω των ΚΕΠ τα οποία πρέπει να μείνουν όπως είναι διαρθρωμένα σήμερα.

Ο συμβολισμός και η αξία του χωριού

Επιπλέον, θα πρέπει να αντιμετωπισθούν ζητήματα άμεσης λειτουργικότητας των χωριών στα οποία το τοπικό συμβούλιο πρέπει να έχει αρμοδιότητες και πόρους για άμεσες ανάγκες. Επίσης πρέπει να αποκατασταθεί η τοπικότητα και ιστορικότητα των χωριών που θίγεται με την έννοια των τοπικών διαμερισμάτων. Δηλαδή μια διοικητική έννοια εξελίχθηκε σε άλλη ονομασία των χωριών, π.χ. το ότι η Κερπινή θα είναι Τ.Δ. του Δήμου Βυτίνας ή Άνω Γορτυνίας δεν σημαίνει ότι επέρχεται στο όνομα του χωριού που είναι Κερπινή και ο Πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου είναι ο Πρόεδρος της Κερπινής.

Ο πράσινος και ο έξυπνος Δήμος

Οι ενότητες που περιγράψαμε μπορούν να αποτελέσουν το κρίσιμο μέγεθος για να δημιουργηθεί ο ‘πράσινος’ δήμος και ο ‘έξυπνος’ δήμος δηλαδή το πεδίο που θα εφαρμοστούν πολιτικές τόσο για την προστασία του περιβάλλοντος όσο και για την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Θα υπάρξει το κρίσιμο μέγεθος για πολιτικές προστασίας της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς αλλά και την εφαρμογή σύγχρονων τεχνολογιών διαχείρισης αποβλήτων ανακύκλωσης κλπ.

Η πράσινη ενέργεια με την χωροθετημένη εγκατάσταση αιολικών και φωτοβολταϊκών πάρκων πρέπει να είναι πρώτες οικονομικές και περιβαλλοντικές προτεραιότητες των νέων Ο.Τ.Α.

Μοντέλα μικτής οικονομίας, κοινές επιχειρήσεις ΟΤΑ και ιδιωτών, επιχειρήσεις λαϊκής βάσης θα ξεμπλοκάρουν το θέμα των Α.Π.Ε. όπου μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα βρίσκονται απέναντι στην ισχυρή αντίδραση των τοπικών κοινωνιών με αποτέλεσμα την στασιμότητα και την αύξηση της οικονομικής και περιβαλλοντικής επισφάλειας

Ασφαλώς και δεν αντιμετωπίζονται όλα τα προβλήματα με τη δημιουργία διευρυμένων νέων Ο.Τ.Α. Σήμερα χρειάζονται εκ νέου ένας νέος καταστατικός νόμος για την Αυτοδιοίκηση.

Η πολιτική απεξάρτηση του θεσμού από το Κεντρικό Κράτος.

Η Αυτοδιοίκηση στο πλαίσιο της συντεταγμένης Πολιτείας, πρέπει να έχει τους δικούς της μηχανισμούς ελέγχου. Για την επιτυχία της όποιας θεσμικής μεταρρύθμισης χρειάζεται συνταγματική κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της από το Κράτος. Απευθείας διαχείριση πόρων με εσωτερικούς μηχανισμούς ελέγχου σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα με κατάργηση των γραφειοκρατικών, πελατειακών και αναποτελεσματικών μηχανισμών πολιτικού ελέγχου από το Κεντρικό Κράτος.

θεσμοθέτηση: Νομικό Συμβούλιο της Αυτοδιοίκησης, Ελεγκτικό Συνέδριο της Αυτοδιοίκησης, Πιστοποίηση νομικών και ελεγκτικών υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα (νομικοί, φοροτεχνικοί, μηχανικοί κλπ)

Θα πρέπει στη θέση του δημαρχοκεντρικού συστήματος διοίκησης να μπει συλλογική αμεσοδημοκρατική διακυβέρνηση σε συνδυασμό με την επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα.

Θεσμοθέτηση Γενικών Διευθυντών των Δήμων με αρμοδιότητες την υλοποίηση των αποφάσεων και την εξυπηρέτηση του πολίτη με μετρήσιμους στόχους. Το Δημοτικό Συμβούλιο που δημοκρατικά διαβουλεύεται και αποφασίζει πρέπει να ελέγχει τον Δήμαρχο ο οποίος εποπτεύει την Υπηρεσία για να υλοποιήσει τις αποφάσεις

Αυτές είναι κάποιες από τις προτάσεις που κινούνται στην κατεύθυνση της βιώσιμης και αποτελεσματικής Οργάνωσης Τοπικής Αυτοδιοίκησης.